UNUTULMAYAN  KÜRDLERDEN   WESTA  RECEB

Aso  Zagrosi

Westa  Recep    hakkında  sahip olduğumuz   bilgiler  yok  denecek  kadar  azdır.

Fakat,  bu  gerçekliğe    rağmen   Westa  Recep    Kürdistan tarihinde    ölümsüz  bir

Kürd  şahsiyeti  olarak  yerini almış  durumdadır.

Güney  Kürdistan'a  giden    Rewandiz'ı      ziyaret  eden  herkesin   ilk  gördüğü   tarihi

eserlerden  biri    Soran  Mîrî  Paşayê Gewre  yada  Paşayê  Kore    döneminde   imalat  edilen  askeri  toptur.

Bu askeri  topu  yapan    yapan   Westa Recepti.

Westa   Recep  aslen  Doğu  Kürdistanlıdır.   Mahabad   şehrinde   dünyaya  geldi. İlk  önce  Urmiye de   silah   imalathanelerinde  çalışıyor.    Söz konusu  alanda  yetenekli  biri  olduğundan  dolayı  Urmiye'den   Tebriz   silah  fabrikasına   gönderiliyor.  Belli bir  dönem  Tebriz   silah  imalathanelerinde  çalışıyor.   Bazı  kaynaklarda    Westa  Receb'in   Urmiye'den   Rewandiz'a  geldiğini  ve  Mir  Mehemed  tarafından  silah  yapımı konusunda  uzmanlaşması  için  Baku'ya  gönderildiğini ve  bir  yıl  sonra   geri  döndüğünü  yazıyorlar. Bazı  kaynaklarda   Paşayê  Kore'nin   Westa  Receb'i   Fransa'ya  gönderdiğini ve  silah  yapımını  Fransa'da   öğrendiğini  yazıyor.

Soran  Mîrî  Paşayê Gewre  yada  Paşayê  Kore    1813  yılında   babası   Mîr  Mustafa  Paşa'nın  yerine  Soran  Miri  oluyor.

Westa  Recep     Mîr  Mehemed'in  (Paşayê Gewre  yada  Paşayê  Kore )   Soran  Mirliğinin  başına  geçmesinden  sonra   Rewandiz'a  geliyor  ve  Paşayê  Kore'nin   hizmetine  giriyor.

Bir  çok   kaynağın   birleştiği  ortak nokta    Westa  Receb'in   1815  yılında    Rewandiz'da   silah   üretmek  için  imalathane  kurduğu  konusunda  hem fikirler. 1814-1815  yılları  arasında  Rewandiz'da  bulunan  İranlı  gezgin   Abdulrezaq  İsfahani  de   seyhatnamesinde   Mir Mehemedin   tophane   oluşturmaya çalıştığını  yazıyor.  Daha da  detaylı   söylemek  gerekirse   Westa  Recep,  bugün   Rewandiz'da  ”Gerekî  Mîr  Mehemed” (Mir  Mehemed  mahalesi) olarak  bilinen   ve  o dönemlerlerin  “Kawlokan  köyü”ünde   silah  imalathanesini  kuruyor.

Westa  Receb'in  kurduğu   bu  silah  imalathanesinde    top,  tüfek, tabanca, ok ve  kılıç  gibi   savaş   araçları  üretiliyor.

Westa  Receb'in   kurduğu   silah  imalathanesinde   1815 ve   1836  yılları  arasında   bazılarına  göre   200,  bazılarına  göre  222 ve  bazılarına  göre  de   300  civarında   farklı  boyutlarda     askeri toplar  üretiliyor.

Soran  Mîrî  Paşayê Gewre'nin    silahlanması  o  dönemin   Osmanlı  ve  Qaçari  devletlerin  saflarında   büyük  bir  panik  yaratıyor.     Mir  Mehemed  bir yandan   bizim  bugün  Kuzey  Kürdistan dediğimiz   bölgede   ve    diğer  yandan   Doğu  Kürdistan'a  yönelik   etki  alanını    genişletiyor.(Bu  iki  devlet arasında    yazışmalar    bu  realiteyi   belgeliyor)

Osmanlı  devleti    Soran  Mirliğini   yıktığı  zaman,   Osmanlı  devletinin  eline  geçmemesi  için  topları  bugün  “Xerendi  Rewandiz”  yada   “Gelîyê  Rewzandiz”   dedikleri    Rewandiz   deresine  atıyorlar.    Şêx  Ubeydullah  Nehrî'nin  torunu   Seyid Taha  Şemzînî    İngiltere   tarafından   1923  yılında   Rewandiz  Kaymakamı  olarak  atandığı zaman  Seyid Taha  Şemzînî    Rewandiz   deresinden  bu  toplardan   3  tanesini   çıkarıyor.   Bunlardan  biri  Rewandiz'da   kalıyor.  Bir  tanesini   Koyî   şehrine ve  diğerini  de  Hewlêr   şehrine  veriyor.     Koyî'deki   top    1984   yılına   kadar     askeri  kışlanın   yakınında  bulunuyor.  Fakat,   Irak  Baas  rejimi   Kürdlere   ait  her şeyi  yok etmek   istediğinden   dolayı   1984  yılında    topu   söküp   götürüyor.

Aktüel  olarak  Bağdat  müzesinde     Soran  Mirliğine   ait  bir  top var.    Acaba   Koyi de   sökülüp   götürülen    top mu    yoksa  bazı  kaynakların  sözünü  ettiği   Hewler  yada   eski den   götürülen   bir top mu  bilinmiyor.  Koyîler    sembolik   olarak     götürülen  topun  yerine   yeni  bir  top  yapmışlar..

Westa  Recep   hakkında  bilgilerimiz  fazla  değil.   Bazı  kaynaklar  “Şehid  Westa Receb”ten    söz  ediyor.   Eğer  bu  tez   doğru  ise  Westa   Recep   Osmanlılar  tarafından   direniş  sırasında   öldürüldü.   Bazı   söylentilere  göre     direnişin  yenilgisinden  sonra   Westa  Receb

 Musul'a  gitti  deniliyor.     Bu  konuda  da   elimizde  güvenilir  kaynak  yok.

Soran  Mirliği  ve  Westa  Receb   hakkında    belki de   en  sağlıklı  bilgiler   “MELİXA”    adlı  kitapta  vardı. Paşayê Gewre  yada  Paşayê  Kore'nin   talimatı  üzerine   Mirza  Mehemed   tarafından   Soran  Tarihi  üzerine kaleme  alınan  bir kitaptır.   Rahmet   Huseyin  Husni  Mukriyani  bu kitabın  bir  nüshasını    gördüğünü  söylüyor.   Fakat,  ne  yazık  ki   aktüel  olarak    bu  kitabın  hiç  bir  nüshası  elimizde  yok.  Belki de Türk, Arap ve   Farsların    gizli   arşivlerinde   var.

Sonuç  olarak   Westa  Recep,    Kürd Mirliklerin  tarihinde    top  gibi ağır bir   silahı  yapan  ilk  Kürd   olarak   Kürdistan  tarihine    geçmiştir. 

Kürd   şairi    Qaneh'in      Westa  Receb'i  anmak  için   yazdığı   şiirden  kısa  bir  bölümü aktararak    bu  kısa  yazıya  son  noktayı   koyuyorum.

“Aferim   Westa  Receb   bo  hûner  û  destkarê te,

topa te  çend  kelayên  Tirk  û Tataran  têkşikand”

Aso  Zagrosî